ပုဂံ၏ ထုထည်အကြီးမားဆုံးဘုရားတစ်ဆူဖြစ်သော ဓမ္မရံကြီးဘုရား အား နရသူမင်းကြီး မှ အေဒီ (၁၁၇၀)ခုနှစ်တွင် တည်ထားတော်မူခဲ့ပါသည်။ စတင်တည်ထားတော်မူစဉ်က အပြီးသတ် တည်နိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိသော်လည်း ဤဓမ္မရံကြီးဘုရားသည် ပုဂံခေတ်၏ အကောင်းဆုံး အုတ်ထည် လက်ရာအား ပြသနေသည့်အတွက် သေချာပေါက် သွားရောက်လည်ပတ်သင့်ပါ သည်။

သဗ္ဗေညုဘုရားသည် ပုဂံမြို့နန်းမြို့ရိုး၏ အရှေ့တောင်ဘက်ထောင့်တွင် တည်ရှိပြီး ကျန်စစ်သားမင်းကြီး၏ မြေးတော်ဖြစ်သော အလောင်းစည်သူမင်းတရားကြီးမှ အေဒီ (၁၁၄၄) ခုနှစ်တွင် တည်ထားတော်မူခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤသဗ္ဗေညုဘုရားသည် ပုဂံတွင် ဉာဏ်တော်အမြင့် ဆုံးဘုရားဖြစ်ပြီး မြေပြင်အထက် (၆၁) မီတာအမြင့်ထိ တည်ထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ယဉ်ကျေးမှုပြတိုက်အား (၁၉၀၄)ခုနှစ်၌ ရှေးဟောင်းပုဂံမြို့ရှိ ကန်တော့ပလ္လင်ဘုရား အနီးတွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး(၁၉၉၇) ခုနှစ်၌ ပြန်လည်တည်ဆောက်မွမ်းမံ၍ တစ်ဖန်ပြန်လည် အသစ်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါသည်။ အောက်ဆုံးမြေညီထပ်တွင် မြေထည်များ၊ အင်္ဂတေလက်ရာများ၊ သစ်သား ပန်းပုနှင့် ကျောက်ဆစ်ပန်းပုလက်ရာများ၊ သံထည်လုပ်ငန်းများနှင့် လက်မှုပညာ လုပ်ငန်းများ စသည့် ပုဂံခေတ်၏ ယဉ်ကျေးမှုလက်ရာပစ္စည်းများအား ခရီးသွားဧည့်သည်များ ကြည့်ရှုနိုင်ရန် ပြသထားရှိပါသည်။ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်များနှင့် ပြုလုပ်ပုံနည်းလမ်းအမျိုးမျိုး၊ ကိုယ်နေ ဟန်ထားများနှင့် ပုံစံအမျိုးမျိုးတို့အား ဒုတိယထပ်တွင် ပြသထားရှိပါသည်။

ထီးလိုမင်းလိုဘုရားသည် ရှေးဟောင်းပုဂံမြို့ ၏ အရှေ့တောင်ဘက်၊ ပုဂံ-ညောင်ဦး ကား လမ်းမပေါ်တွင် တည်ရှိပါသည်။ ဤထီးလိုမင်းလိုဘုရားအား (၁၃) ရာစုတွင် နားတောင်းများ ဘုရင် တည်ထားတော်မူခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး အကြီးဆုံးနှင့် သပ္ပာယ်စရာအကောင်းဆုံး ဘုရားများထဲတွင် တစ်ဆူအပါအဝင် ဖြစ်ပါသည်။ ဉာဏ်တော်အားဖြင့်လည်း(၄၆) မီတာခန့်ရှိသည့်အတွက် ကြီးမား၍ ခန့်ညားထင်ရှားလှသော တည်ဆောက်မှုတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ဧည့်သည်များအနေဖြင့် ၎င်းဘုရား၏ အပြင်ဘက်နံရံများပေါ်တွင် ကောင်းမွန်သော အင်္ဂတေလက်ရာများအား လေ့လာကြည့်ရှုနိုင်ပါ သည်။

မြင်းကမ္ဘာဂူပြောက်ကြီးဘုရား အား အေဒီ (၁၁၁၃) ခုနှစ်တွင် ကျန်စစ်သားမင်းကြီး၏ သားတော် ၊ ရာဇကုမာရ်မင်းသားမှ တည်ထားကိုးကွယ်တော်မူခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မြင်းကမ္ဘာရွာ၏မြောက် ဘက်တွင် တည်ရှိပါသည်။ အိန္ဒိယနှင့် မွန် ယဉ်ကျေးမှုလက်ရာ ပုံစံနှစ်မျိုး ရောယှက် လွှမ်းမိုးနေပြီး ၎င်း၏ လှပသော နံရံဆေးရေးပန်းချီလက်ရာများကြောင့် အထူးကျော်ကြားပါသည်။ ထို့ပြင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဘဝဖြစ်တော်စဉ်များအကြောင်း ဖော်ပြထားသော ဇာတ်တော်ကြီး (၅၅၀) သရုပ်ပြ ပန်းချီများမှာလည်း အဓိကစိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာများအနက်မှ တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။

 ပုပ္ပားတောင်သည် ပုဂံမြို့၏အရှေ့တောင်ဘက် ၅ဝကီလိုမီတာအကွာတွင်တည်ရှိ၍ တစ်နာရီနှင့် မိနစ်၂ဝခန့်သွားရပါသည်။ ၎င်းသည် သစ်တောဖြင့်ဖုံးလွမ်းနေသော မီးမတောက် နိုင်လောင်တော့သည့် မီးတောင်တစ်လုံးဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာနတ်ဘုရားကျောင်း များနှင့် ရှေးမှုမပျက်ရှိနေသောအရာများကြောင့် ဘုရားဖူးခရီးဒေသတစ်ခုအဖြစ် လူသိများပါသည်။ ကျောက်တောင်၏ ကမ်းပါးယံထိပ်မှ ပတ်ဝန်းကျင်ကိုတစ်ဆက်တည်းမြင်ရသော မြင်ကွင်းသည် အမြဲအမှတ်ရဖွယ်ဖြစ်ပါသည်။ စွန့်စားမှုများတွင် ပါဝင်ခြင်းကိုနှစ်သက်သော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည် များ ပုပ္ပားတောင်သို့တက်ရောက်နိုင်ပါသည်။

စလေမြို့သည် ပုဂံမြို့ မှ၅၅မိုင်အကွာတွင်တည်ရှိသည့် မြို့ငယ်လေးတစ်မြို့ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည်ကိုလိုနီအဆောက်အအုံများ၊ ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် တည်ဆောက်သည့်ရုပ်စုံကျောင်း၊ ရှေးကျသောနှီးဖြင့်ပြုလုပ်ထားသည့် ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်တစ်ဆူတို့ကြောင့်ထင်ရှားပါသည်။

ပုဂံမြို့၏ အထင်ကရ အစားအသောက်တစ်ခုကိုပြပါ ဆိုလျှင် မြန်မာ့ပုန်းရည်ကြီးအား ညွှန်ပြရမည်ဖြစ်သည်။  ပုဂံ၏ ပုန်းရည်ကြီးအဓိကထုတ်လုပ်သော ငသရောက်ရွာသည် ပုဂံမြို့ မှ ၁၆မိုင်အကွာတွင် တည်ရှိပြီး လမ်းတစ်လျောက်တွင် သဲချောင်း များ တည်ရှိနေသည့်အတွက်ကြောင့် ရောက်ရှိရန် ၂နာရီခန့်ကြာပါသည်။ ဤရွာသည် မြေထည် ပစ္စည်းများနှင့် ပုန်းရည်ကြီးထုတ်လုပ်ခြင်းများကြောင့် အထူးကျော်ကြားလှပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းသည် ဝါ ၊ ချည်နှင့်ချည်ထုတ်ကုန်များ ထုတ်လုပ်ခြင်းများကြောင့် ကျော်ကြားပါသည်။ ပုဂံမြို့ ရှိ မင်းနန်သူရွာနှင့် ဝါစောရွာများသည် ချည်မျှင်များပြုလုပ်ခြင်းနှင့် အထည်ရက်လုပ်ခြင်းများကြောင့် ထင်ရှားပါသည်။ ပထမဉီးစွာ စက်များအသုံးပြု၍ ဝါပင်မှချည်မျှင် များပြုလုပ်ပြီးနောက် ရိုးရာရက်ကန်းစင်ပေါ်တွင် ချည်မျှင်များကို အထည်ရက်လုပ်ခြင်းများ ပြုလုပ် ကြသည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များသည် ထိုရွာများသို့ အလည်အပတ်သွားခြင်း၊ အလုပ်ရုံများတွင် လက်မှုပညာသည်များ၏ ကျွမ်းကျင်မှုကိုကြည့်ရှု ခြင်းနှင့် မြန်မာ့ရိုးရာချည်ထည်အချို့ကိုလည်း ဝယ်ယူနိုင်ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းသည် ဓနိထန်းတောများ ကြီးထွားပေါက်ရောက်သည့်အတွက် ကြောင့် ထင်ရှားပါသည်။ ထန်းပင်ပေါ်သို့ ရှည်လျားသောလှေကားရှင်များကို အသုံးပြု၍တက်၍ရ သော ဓနိထန်းပင်များမှ ချိုသောပင်ကျရည်ကို ထုတ်ယူရသည်။ ထို့နောက် ပင်ကျရည်ကို ၂နာရီကြာ သည်အထိ အနည်ထိုင်အောင် ချက်ရပြီးနောက်အနှစ်ဖြစ်လာသည်။ နောက်ဆုံးထုတ်ကုန်သည် ချို၍ ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်သော ထန်းလျက်အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားသည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များ သည် ဒေသခံရွာများကို လည်ပတ်နေစဉ်အတွင်း ဤလုပ်ငန်းစဉ်ကို လေ့လာနိုင်ပြီး အရသာရှိ လှသော နောက်ဆုံးထွက်ကုန်ကိုလည်း မြည်းစမ်းနိုင်ပါသည်။

နန်းမြင့်မျှော်စင်သည် ပုဂံဘုရားကျောင်းများအားလုံး၏ မြင်ကွင်းကို တစ်ဆက်တည်း မြင်ရ ရန် အကောင်းဆုံးတည်နေရာဖြစ်ပါသည်။ မျှော်စင်၏အမြင့်သည် ရှုခင်းကောင်းများကို တွေ့ရရန် နေရာအဖြစ် ထောက်ပံ့၍ ၎င်းတွင် လူတစ်ယောက်သည် လားရာမျိုးစုံဖြင့် ဘုရားကျောင်းများကို ကြည့်ရှုနိုင်သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များသည် မျှော်စင်မှယာယီသာ မြင်ရသော နေဝင်ခြင်း၊ နေထွက်ခြင်းများကို အမိအရဖမ်းဆုပ်ကြည့်ရှုနိုင်ပြီး ဤမြင်ကွင်းသည် ဘဝတစ်သက်တာလုံးတွင် အမှတ်ရဖွယ် ဖြစ်နေပါလိမ့်မည်။

သရပါတံခါးသည် ပုဂံမြို့ ရှိ တံခါးပေါင်း ၁၂ ခုအနက် ထင်ရှားဆုံးသောနေရာဖြစ်ပါသည်။ ၎င်း တံခါးသည် ရှေးဟောင်းမြို့၏ အရှေ့ဘက်တွင် တည်ရှိပါသည်။ တစ်ဖက်တစ်ချက်စီတွင် အုတ် ဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော နတ်ကွန်းပုံစံ နံရံများရှိပါသည်။ နတ်ကွန်းများတွင် မင်းမဟာဂီရိနတ်မင်း နှင့် နှမတော်ကြီးနတ်တို့အား ဘုရားအမိန့်ဖြင့် စီမံဆောင်ရွက်စေခဲ့ပါသည်။